آشنایی با منطقه ۲

1- معرفی جایگاه عمومی منطقه دو

منطقه دو شهرداری ، یکی از مناطق هشت گانه شهرداری شیراز می باشد که در جنوب و غرب بافت تاریخی قرار گرفته است . این منطقه از شمال به بافت تاریخی و مناطق 3 و 8 و 1 ، از غرب به منطقه یک ، از شرق به پایگاه هوایی شیراز و از جنوب به منطقه 5 شهرداری محدود می شود. مساحت آن بالغ بر 1680 هکتار می باشد و به صورت خطی از شمال غربی به جنوب شرقی حول بافت قدیم شیراز از ناحیه غرب و جنوب کشیدگی دارد .

محدوده منطقه 2 در حال حاضر شامل دو بخش کاملاً متمایز است : یکی محدوده پیرامون بافت تاریخی که دارای سابقه توسعه بیشتر و قدمت بیشتر بوده و بافت میانی شهر شیراز را شامل می شود و دیگری بخش شرقی و جنوب شرقی آن که محصول دهه اخیر است . در صورتی که محدوده پیرامون منطقه تاریخی – فرهنگی شیراز را مرحله اولیه توسعه شهری تلقی کنیم . سایر بخشهای منطقه دو حاصل عمل نیروهای توسعه شهری در سه دهه گذشته و بویژه دو دهه اخیر بوده است .

جدول 1: مشخصات کلی منطقه 2 شهرداری ، 1383

	مساحت	درصد	رتبه از نظر مساحت	جمعیت	درصد	رتبه از نظر جمعیت
منطقه دو	1680	9	4	263134	20	1
کل شهر	18622	100	-	1314437	100	-

مرز پیرامون منطقه را شبکه های شریانی و اصلی شهر تشکیل داده که ارتباط را با سایر مناطق محقق می سازد. چنانچه پیرامون این منطقه را به مثابه یک جند ضلعی فرض نماییم ، شبکه ها که همان اضلاع چند ضلعی محسوب می گردند از چهارراه زند به سمت فلکه ستاد یکی از اضلاع شمالی منطقه می باشد که بخشی از خیابان زند است و از فلکه ستاد تا فلکه فرودگاه ضلع غربی منطقه را تشکیل که خیابان مشیر فاطمی و نادر (انقلاب) نام دارد .

جدول 2 : مقایسه منطقه دو با شهر شیراز ، 1383

	مساحت کل (هکتار)	جمعیت ( نفر )	مساحت مسکونی ( هکتار)	تراکم ناخالص مسکونی ( نفر در هکتار)	تراکم خالص مسکونی ( نفر در هکتار)	سرانه
منطقه دو	1680	263134	2/681	6/156	3/386	8/63
کل شهر	18622	1314437	3/5147	6/70	6/255	6/141

2- ویژگی های عمومی منطقه

2-1- ویژگی های محیطی و طبیعی منطقه

• سطح بالای آبهای زیرزمینی در منطقه به جهت موقعیت و شیب عمومی به ویژه در جنوب ، شرق و مرکز منطقه ؛
• مشکل جدی دفع آبهای سطحی و فاضلاب منطقه و دفع روسطحی و نامناسب آن به ویژه در جنوب ، شرق و علی الخصوص در نواحی حاشیه نشین ؛
• رواج بیماریهای پوستی و عفونی ناشی از آلودگی های زیست محیطی به ویژه در میان حاشیه نشینان ؛
• تخریب و تبدیل مکرر باغات و باغچه های باقیمانده در منطقه در توافق های پنهان و آشکار وعدم اجراء بسیاری از پیشنهادات فضای سبز طرح تفضیلی ؛
• وجود گودها و اراضی با خاک وزمین نامناسب و ویژه در بخش های جنوبی ، مرکزی و شرقی منطقه با استعداد خطر بالا در برابر زلزله ؛
• ترکیبی از انواع آلودگی های خاک ، هوا ، صوتی و به ویژه بصری در بخش های مختلف منطقه به دلیل موقعیت و شرایط طبیعی منطقه .

2-2 ویژگی های اقتصادی – اجتماعی – جمعیتی منطقه

• گسترش و افزایش سهم مشاغل غیر رسمی در منطقه ؛
• ضعف مشارکت های مردمی در اداره امور منطقه ؛
• پایین بودن کیفیت زندگی و عدم بهرمندی از حداقل امکانات زندگی در اجتماعات آلونکی ؛
• عدم وجود امنیت به دلیل وجود گروههای بزهکار و کجرو اجتماعی در برخی از محلات ؛
• پایین بودن نرخ فعالیت اقتصادی زنان ؛
• بالا بودن نرخ بیکاری جوانان و در وضع موجود ؛
• غالب بودن نقش خدمات در ساختار اقتصادی منطقه ؛
• مهاجر پذیری منطقه و ناهمگون بودن بافت اجتماعی ؛
• رشد آلونک نشینی بدلیل پایین بودن قیمت زمین و مسکن در کانونهای حاشیه ای ؛
• تراکم بالای جمعیت و توزیع نامتعادل آن
• ضعف در سرمایه اجتماعی و فرهنگی جمعیت ساکن در منطقه ( عدم تعلق مکانی ، عدم حس مشارکت ، ضعف دانش فنی و مهارت و ....)
• بیشترین سهم شاغلین به ترتیب در بخش خدمات (8/70 درصد) و صنعت (25 درصد)؛
• ترکیب و امتزاج نامتناجس اقشار ساکن ( غرب- شرق ، شمال و جنوب منطقه ) و بویژه در مرکز منطقه
• توزیع نامتناسب جمعیت در پهنه منطقه (تراکم شدید در غرب و جنوب منطقه ) و تراکم کم در عرصه شرقی و مرکزی منطقه
• وجود اراضی خالی دارای استعداد جذب جمعیت در شرق و مرکز منطقه .

2-3- ویژگی های کالبدی و فضایی منطقه

• امتزاج بافتهای ناهمگون نامتجانس (شهری ، روستائی ، حاشیه ای) ودر هم آمیختگی شدید آنها در بخشهای مختلف منطقه ؛
• وجود بافتها و پهنه های خودرو حاشیه ای متعدد در سطح منطقه و تهدید جدی مناطق پیرامونی به لحاظ کالبدی و نیز اجتماعی ؛
• وجود درصد قابل توجهی از اراضی خالی و بایر در منطقه و عدم وجود طرح و برنامه ریزی مشخص برای آن و شکل گیری نامتناسب طرحهای تفکیکی ابتدایی
• فقر شدید سطوح و سرانه های حداقلی خدماتی در سطح منطقه از یک سو و عدم پراکنش و پخشایش موزون کاربریهای خدماتی موجود در سطح منطقه از سوی دیگر
• بالا بودن تراکم خالص و ناخالص مسکونی در بخشهایی از منطقه به ویژه در بافتهای با ماهیت روستایی و خودرو
• فشردگی بافت و نامنظم بودن قطعات از یک سو و گرایش به خرد شدن مالکیت ها و پیامد آن پیچیده تر شدن جریان نوسازی و بهسازی در منطقه از سوی دیگر
• فرسودگی شدید کالبدی در بخشهای متعددی از منطقه و تهدید جدی در مقابل سوانح و مخاطرات طبیعی
• فقدان مرکزیت و نیروهای انسجام بخش به ویژه در بخشهای جنوبی منطقه و تدوام حرکات پراکنده و موردی
• فقدان ساختار و شالوده شهری مشخص و عدم شکل گیری ساختارهای فرعی در منطقه
• بی نظمی و اغتشاش کالبدی و سیمای حجمی منطقه در نتیجه فقدن هویت کالبدی و جمعی منطقه
• پایین بودن کیفیت محیط شهری و عدم توجه به ابعاد طراحی شهری در توسعه های جدید.

الف ) ساخت و بافت

امتزاج بافتهای متفاوت و متضاد (نقشه بافت های منطقه )

امتزاج بافتهای منظم و حاشیه ای در جنوب و مرکز شهر .

کوی های کارمندی (شهرک ولی عصر ، فضل آباد و کوی زهرا و ...)

بافت های حاشیه ای (شهرک بهار ، دباخی ، احمدی نو ، قلعه شاهزاده بیگم و ... )

ب) استخوان بندی و شبکه

• جهت گیری عمومی منطقه شمال غربی – جنوب شرقی متناسب با جهت عمومی دشت شیراز و به تبع آن محورهای اصلی منطقه نیز دارای جهت شرقی – غربی بوده و در عین حال محورهای شمالی – جنوبی اتصال دهنده منطقه با مناطق شمالی و جنوبی هستند.
• در عین حال ساختار شبکه و استخوان بندی موجود منطقه نامنظم و فاقد سلسله مراتب بوده و عاجز از ساختار بخشی منطقه به ویژه در بخش های شرقی و جنوبی است.
• فقدان مراکز انسجام بخش و هویت دهنده و در نتیجه پراکنده روئی و عدم انسجام در ساختاری کالبدی به ویژه در مرکز ، جنوب و شرقی منطقه.

ج) کاربری زمین

• از مجموع حدود 1680 هکتار مساحت منطقه بالغ بر 40 درصد مسکونی 2/31 درصد به شبکه معابر و حمل و نقل ، 8/7 درصد خدمات شهری و 5 درصد به خدمات عمومی و 5 درصد به فضاهای سبز و پارکها اختصاص دارد.
• توزیع نامناسب و ناموزون کاربرها و به ویژه کاربریهای خدماتی ؛
• تداخل و تزاحم کاربری ها (کارگاهی و صنعتی لابلای بافت مسکونی و تجاری و ....) و فقدان سلسله مراتب کاربری ها
• عدم شکل گیری مراکز ناحیه ، محله و (حتی منطقه ای )و کاربری های منطقه ای ، ناحیه ای پیشنهادی طرح تفصیلی و در عین حال استقرار کاربری های فرا منطقه ای مثل آموزشگاه شهید باهنر ، مجموعه ورزشی ، بیمارستانها و ....)

جدول 3 : کاربری های کلی منطقه دو شهرداری

نوع کاربری	سطح (هکتار)	سرانه	درصد
مسکونی	674	6/25	40
خدمات شهری	131	9/4	8/7
پارک ، فضاهای سبز و باغ	69	6/2	5
خدمات منطقه ای ، ناحیه ای و محله ای	83	1/3	5
شبکه معابر و حمل نقل	530	1/20	2/31
بایر و باز	193	3/7	11
جمع	1680	6/63	100

د) تراکم

• بالابودن تراکم های عمومی منطقه شامل تراکم ناخالص جمعیتی با میانگین 156 نفر و تراکم خالص جمعیتی 386 نفر (حداکثر 580 و حداقل 38 نفر ) تراکم ساختمانی 78 درصد ( حداکثر 106 و حداقل 50 درصد) در سطح منطقه
• عدم اجرای پیشنهادات تراکمی طرح تفصیلی و تناقض جدی وضع موجود با پیشنهادات
• تراکم بسیار بالای جمعیتی در بافت حاشیه ای به دلیل درهم تنیدگی بافت و ریزدانگی (تراکم در سطح)